Mills

Molens

Windmolens

Wanneer, waar en hoe de windmolen is ontstaan, is niet bekend maar ook dit molentype komt al honderden jaren voor in Europa. De wieken van de molen vangen de wind en gebruiken die kracht om het maalwerk aan te drijven. Er zijn veel verschillende soorten windmolens. Op de Via Molina-routes kunt u kleine dorpsmolens tegenkomen, maar ook fascinerende geavanceerde industriële molens.

Door het vlakke land en de vrije windvang heeft Nederland veel gebruik gemaakt van windmolens. Er zijn ongeveer 1275 van de duizenden die ooit in ons land zijn geweest. Duitsland heeft ook veel windmolens. Denemarken heeft nog steeds 139 (deels) complete windmolens, waarvan er enkele te bezoeken zijn.

Watermolen

Hoogstwaarschijnlijk was de watermolen er eerder dan de windmolen. Een feit is dat de mens al duizenden jaren gebruik maakt van waterkracht. Watermolens staan aan stromend water; bergstroompjes, kleine en grote beken en grote stromende rivieren. Je vindt ze hoog in de bergen, in rivierdalen, bij grote steden en verborgen plekjes in het bos vlak bij kleine dorpjes. Europa heeft vol gestaan met duizenden en duizenden watermolens en de mens heeft hiervoor het natuurlandschap omgevormd tot cultuurlandschap. De watermolen kan allerlei maalfuncties hebben en aangedreven worden door een horizontaal of verticaal waterrad of een moderne turbine.

Rosmolen

Ros betekent paard maar dit molentypen werd niet alleen door paarden aangedreven maar ook honden, ossen of elk dier met genoeg kracht voor het maalwerk. Honden werden vaak gebruik voor het lichte karnwerk op boerderijen en sterkere dieren voor het aandrijven van al het andere zwaardere maalwerk. Vaak waren het zelfstandige gebouwen of waren ze ondergebracht in een boerderij of een huis in de stad.

Handmolen

Handmolens bestonden al in de prehistorie. Vaak waren het niet meer dan twee wrijfstenen om allerlei zaken mee fijn te wrijven. Later ging men gebruik maken van handmolentjes die bestonden uit twee kleine ronde maalstenen. Soms was het maalwerk te zwaar om door een persoon te worden gedaan en dan maakte men gebruik van slaven zoals bij de romeinen of op de suikerrietplantages in Suriname.

Machine aangedreven molens

Ten tijde van de industriële revolutie ontstond de mogelijkheid de molenstenen aan te drijven via een motor. Zo ontstonden machine aangedreven molens. Handig voor de molenaar omdat deze nu niet afhankelijk was van wind, water, paard of hand. De productie kon op ieder gewenst moment doorgaan. Op diverse plekken staan nog prachtige motoren aangedreven door benzine, diesel en tegenwoordig elektriciteit.

Geschiedenis van molens in Europa

De molen is in de breedste zin het symbool van de Europese samenleving. Sinds de prehistorie moesten mensen hard werken voor hun dagelijks brood en sindsdien heeft hij manieren gezocht om meer te doen met minder moeite. Het gebruik van dierlijke spierkracht, zoals een paarden, was een van de eerste vormen, gevolgd door het gebruik van de veel grotere energiebronnen zoals waterkracht en windenergie.

De oude Grieken en Romeinen hadden primitieve watermolens voor het malen van graan. Meer dan duizend jaar later volgde de windmolen, waarvan de oorsprong nog steeds niet zeker is. Het is waar dat rond 1200 de eerste windmolens in Europa werden gebouwd en dat uiteindelijk wind- en watermolens in grote delen van Europa aanwezig waren. Ze maakten het mogelijk de beperkte menselijke prestaties te vergoten en legden daarmee de basis voor de huidige hoogontwikkelde Europese samenleving. De molen in al zijn vormen en toepassingen is al eeuwenlang onmisbaar voor de samenleving en heeft groei. Het was gebaseerd op relatief eenvoudige maar essentiële technische principes, van hoge duurzaamheid en gebruik van onbeperkte energiebronnen.

De molen onderscheidt zich van bijna alle andere monumenten omdat het een machine, een gereedschap en geen statisch gebouw is. Het is nooit bedoeld om mensen te huisvesten. Constructie en ontwerp zijn functioneel en niet gebaseerd op architectuur of iets dergelijks. Door de eeuwen heen werd het technisch steeds verfijnder. Het feit dat het een machine is, betekent dat het om welke reden dan ook verplaatst kan worden, en het is heel vaak gebeurd door de eeuwen heen met houten molens. De relatie met water en wind had een grote invloed op de ontwikkeling van zijn omgeving, de molenbiotoop.

Molen-de-Zwaluw-Wiekenactie-BankGiroLoterij-99-1024×618[1]

De molen was voor iedereen en diende het collectieve belang. Bovendien was het door de vorm en grootte een dominant uiterlijk waar het ook stond. De molen had ook een belangrijke plaats in het dagelijks leven. De molen en de kerk waren, in zekere zin, knooppunten in de samenleving en bepaalden de skyline van veel steden en dorpen. In vergelijking met sommige andere categorieën monumenten meet de molen wat afmeting en grootte op een onopvallende plaats. Dit is echter niet in relatie tot de vitale rol die de molen vervuld heeft en nog steeds op sommige plaatsen. In de afgelopen eeuwen was de molen de hightech van zijn tijd en de enige oude techniek die nog steeds functioneert na 7 eeuwen.

Waar molens ook zijn, ze zijn onafscheidelijk met hun omgeving. De molens kunnen niet los worden gezien van de geschiedenis en de ontwikkeling van een land. Ze zijn een symbool van onze geschiedenis. Van de strijd tegen het water, zoals in Nederland waar de pompende molens droge voeten en nieuw land gaven. De industriële molens speelden een cruciale rol in de ontwikkeling van de welvaart in veel regio's of landen. Hun belangrijke rol in de voedselvoorziening, die werd gegarandeerd dankzij de vele graanmolens tot het einde van de negentiende eeuw. En natuurlijk zagen de houtzagerijen het hout voor de visserij, handelaar en oorlogsschepen; de papiermolens, de olie molens, de volmachten ... enz.

Met het verdwijnen van de economische functie van de molen nam de waardering voor hun culturele en historische waarde toe. Verschillende argumenten worden gebruikt:

- Beauty. Door hun speciale vorm vallen de molens op.

- Historische. Molens herinneren ons aan ons verleden.

- Technisch. Zonder gedoe, zijn de molens technisch geperfectioneerde gereedschappen.

- Landschap. Molens versieren het landschap.

- Leerzaam. In molens kunnen we veel leren over ons verleden, over techniek en toepassing van oude materialen.

Tegenwoordig krijgen molens veel publieke aandacht. Op nationale of regionale molendagen komt het publiek in grote aantallen om te genieten van de prachtige molens die Europa nog steeds heeft. En dankzij de activiteiten die op deze dagen worden georganiseerd, is de molen weer onderdeel van het centrum van de samenleving.